डिजिटल अर्थीक सेवां

डिजिटल अर्थीक समावेश म्हळ्यार समाजांत फाटी उरिल्ल्या आनी दुर्लक्षीत भागाक औपचालीक अर्थीक सेवां कडेन डिजिटल रितीन जोडप आनी ताचो वापर करप. ह्या कार्या खातीर, मुखार हाडिल्ले सेवांक म्हणटात डिजिटल अर्थीक सेवां (डीएफएस). गिरायकांच्या गरजांक धरून त्यो घडयल्या आनी गिरायकांक परवडपी आनी दिवप्यांक तिगोवन उरपी अशा दरांत जापसालदारकीन दितात. अशा खंयच्याय डिजिटल अर्थीक सेवांचे तीन मुखेल घटक आसातः डिजिटल वेव्हाराचो मंच, किरकोळ एजंट आनी यंत्राचो गिरायक आनी एजंटा वरवीं वापर, चडशे फावट मोबायल फोन, मंचा वरवीं वेव्हार करपाक.

हे एक अशे माध्यम जाका लागून बिगर बँक लोकसंख्या डिजिटल चॅनलां वरवीं अर्थीक सेवां कडेन मोट्या प्रमाणांत जोडटात. मुळाव्यो अर्थीक सेवां पारंपरीक बँकींग दिता ताचे परस आनीक चड सोयीन आनी संवाय दरांत बँको, सुक्ष्म अर्थीक संस्था, मोबायल ऑपरेटर आनी तिसरे पक्ष दिवपी मोबायल फोन, विक्री यंत्र तशेंच लघु एजंट नॅटवर्क सशक्त करता.

ह्या पुस्तिकेंत भासाभास केल्ल्या डिएफएस हाचे मुखेल प्रकार सकयल दिल्ले प्रमाणें आसाः

1. कार्डां
2. युएसएसडी
3. एइपीएस
4. युपीआय
5. Wallet

कार्डां

कार्डां म्हळ्यार कितें?

चडशें फावट कार्डां बँको जारी करतात आनी कार्ड धारकाच्या जारी करप, वापर आनी फारीकणी हाच्या आदाराचेर वर्गींकरण करूं येता. तीन प्रकारचीं कार्डां आसातः डॅबिट कार्डां, क्रेडिट कार्डां आनी प्रिपेड कार्डां.

वेगवेगळी प्रकारचीं खंयचीं कार्डां आसात?

प्रिपेड कार्डाःगिरायकाच्या बँक खात्यांतल्यान आदीच पयशें घातिल्ली कार्डां. ताचो वापर मर्यादीत वेव्हार रक्कमे खातीर करपाक मेळटा. मोबायल रिचार्जा वरवीं ते रिचार्ज करपाक मेळटा. वापरपाक सुरक्षीत.

डॅबिट कार्डाः तुमचें खातें आशिल्ल्या बँकेन जारी केल्ली कार्डां. बँक खात्या कडेन जोडिल्लीं. डॅबिट कार्डां खातें धारकांक (चालू/जमा/ओवरड्राफ्ट) जारी करतात आनी कसलोच खर्च रोखडेच वापरप्याच्या खात्यांतल्यान वजा जाता. वापरपी हे कार्ड ताच्या वा तिच्या बँक खात्यांत सद्या आशिल्ल्या मर्यादे मेरेन पयशें काडपाक शकता. ताचो वापर एका व्यक्ती कडल्यान दुसऱ्या व्यक्ती फकत देशांतर्गत निधी धाडपाक करपाक शकता.

क्रेडिट कार्डाः ही कार्डां बँक/भारतीय रिझर्व्ह बँकेन मान्य केल्ल्यो हेर संस्था जारी करतात. ताचो वापर देशी आनी आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार करपाक मेळटा (आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार वापरपाक सक्षम केल्ले आसल्यार). डॅबिट कार्डां असमान, क्रेडिट कार्डांच्या बाबतींत, गिरायक ताच्या बँक खात्यांत सद्या आशिल्ल्या रक्कमे भायर पयशें काडपाक शकता. पूण दरेक क्रेडिट कार्डाचेर मर्यादा आसता ताच्या भायर अतिरिक्त पयशें काडपाक मेळटा.

तशेंच काडिल्ले अतिरिक्त पयशें परत फारीक करपाक वेळ मर्यादा आसता. हे पयशें बँकेक कार्ड जारी करप्यान लागू केल्ल्या व्याज दरा सयत फारीक करतात, निर्धारीत काळाच्या भायर कळाव जालो जाल्यार.

डॅबिट/क्रेडिट कार्डां कशीं वापरप?

• एटीएमांतल्यान पयशें काडपाक, वापरप्यान ताचे/तिचे डॅबिट/क्रेडिट कार्ड घालचे पडटा आनी आगळो पीन क्रमांक (4 अंक) जो बँकेन दिल्लो आसता तो घालचो पडटा. दर दिसां चडांत चड पयशें काडपाची मर्यादा बँक घालता.
• डॅबिट कार्ड घेवून, वापरपी एटीएमाच्या माध्यमांतल्यान शिल्लक पयशें तपासपाक, धनादेश वा पयशें जमा करपाक, लघु बँक खातें विवरण मेळोवंक आदी ह्या गजालीं खातीर बँक शाखेंत वचनासतना वापरपाक शकता.
• मुखेल किरकोळ दुकानांनी बाजार करतना, सकयल दिल्ली पद्दत आपणायातः

हांवे हीं कार्डां कित्याक वापरूंक जाय?

• तुमचे कार्ड खंयूय बाजार करपाक वापरात.
• दुकान, एटीएम, वॉलेट, सुक्ष्म एटीएम, ऑनलायन शॉपिंग हे खातीर पयशें फारीक करपाक वापरात.
• डॅबिट आनी क्रेडिट कार्डां एटीएमांतल्यान पयशें काडपाक, विक्री सुवातीचेर (पीओएस) म्हाल आनी सेवा घेवपाक आनी ऑनलायन खरेदी खातीर वापरपाक शकता.
• सगळ्या प्रकारचीं उपयुक्तताय बिलां फारीक करपाक वापरूंक शकता.
• गिरायक तिकेटी (विमान/रेल्वे/बस) घेवपाक, हॉटेलांत रूम राखीव दवरूंक आनी रेस्टॉरन्टांनी पयशें फारीक करपाक वापरूंक शकता.
• कार्ड रिर्डर/पीओएस मशीन आशिल्ल्या खंयच्याय सुवातीचेर सेवे खातीर फारीक करूंक तुमचे कार्ड वापरात.

कार्ड कशें मेळोव येता

डॅबिट/रूपे/क्रेडिट कार्डां खातीर गिरायक सगळ्या भौशीक आनी खाजगी क्षेत्रांतल्या बँकांनी अर्ज करपाक शकता.

• संबंदीत बँकेच्या शाखेंत अर्ज सुपूर्द करून नागरीक डॅबिट कार्ड मेळोवंक शकता.
• नागरीक आपले डॅबिट कार्ड रूपे कार्डांत बदलूंक शकता.
• बँक खातें नाशिल्ल्या नागरिकांक कार्ड मेळोवपाक आदी खातें उकतें करपाक जाय.
• सरकाराच्या आदेशा प्रमाण, सगळ्या जन धन कार्ड धारकांक रूपे कार्डां जारी करतले.

युएसएसडी (असंचरीत पुरवणी सेवा डेटा)

युएसएसडी म्हळ्यार कितें?

युएसएसडी म्हळ्यार असंचरीत पुरवणी सेवा डेटा. देशांतल्या दरेक सामान्य मनशा कडेन बँकींग व्हरपाचें उद्दिश्ट आशिल्ली ही सेवा आसा. ही सेवा दरेक गिरायकाक दुरसंचार सेवा पुरोवपी, मोबायल हँडसेटाचो रचनाकार वा वाठार मतींत घेनासतना एकाच क्रमांकाचेर बँकींग सेवा उपलब्ध करून दिता. *99# ह्या लघु कोडाचेर राष्ट्रीय एकीकृत युएसएसडी मंच (एनयुयुपी) वरवीं ते मेळटा. दरेक गिरायकाक दर दिसा 5000 रूपया मेरेन फारीकणी करपाक वापरपाक शकता.

हे खातीर कितें लागता?

• बँकेंत खातें.
• जीएसएम नॅटवर्काचेर कसलोय मोबायल फोन.
• गिरायकाच्या खात्यांत बँके कडेन नोंदणीकृत मोबायल क्रमांक आसपाक जाय.

हांव ते कशें वापरपाक शकता?

• तुमच्या बँक खात्या कडेन तुमचो मोबायल क्रमांक जोडपाक तुमच्या बँक शाखेंत वचात (एटीएम वा ऑनलायन करपाक शकता)
• तुमकां मोबायल पयशे अभिज्ञापक (एमएमआयडी) आनी मोबायल पीन (एमपीन) मेळटले.
• एमपीन याद दवरात

युएसएसडीचे फायदे कितें?

युएसएसडी सुविधा वापरपाक टप्पे

तुमच्या फोनाचेर प्रिपेड बॅलंस तपासतात तितलेच हे सोपें आसा. सादारण मोबायल फोना वेल्यानय ताचेर वेव्हार करपाक शकता.

• तुमचो मोबायल क्रमांक तुमच्या बँक खात्या कडेन जोडात
• तुमच्या फोना वेल्यान *99# क्रमांक घुंवडायात
• तुमच्या बँकेची पयली 3 अक्षरां वा आयएफएससीची पयली 4 अक्षरां घालात
• निधी-धाडप-एमएमआयडी पर्याय निवडात
• फारिकार्थीचो मोबायल क्रमांक आनी एमएमआयडी घालात

रक्कम आनी तुमचो एमपीन घालात, स्पेस दवरात आनी तुमच्या खात्याचें निमाणचे 4 आंकडे घालात.

वयर दिल्ले टप्पे पुराय करून तुमी तुमचे पयशें धाडपाक शकता.

उपलब्ध सेवाः

बिगर अर्थीक सेवां:

• शिल्लका विशीं चवकशी – मोबायल क्रमांकाक जोडिल्ल्या बँक खात्यांत शिल्लक उरिल्ली रक्कम वापरपी तपासपाक शकता.
• लघु खातें विवरण – मोबायल क्रमांकाक जोडिल्ल्या बँक खात्याचे वापरपी लघु खातें विवरण मेळोवंक शकता.
• एमएमआयडी जाणून घेयात (मोबायल पयशें अभिज्ञापक) – मोबायल बँकींग नोंदणी करतना बँकेन खात्यान दिल्लो एमएमआयडी वापरपी जाणून घेवपाक शकता.
• एम-पीन मेळोवपाक/बदलपाक शकता – वापरपी एम-पीन (मोबायल पीन) मेळोवपाक/बदलपाक शकता जो पासवर्डा वरवीं आसता आनी अर्थीक वेव्हार प्रमाणीत करपाक वापरतात.

अर्थीक सेवां:

• मोबायल क्रमांक आनी एमएमआयडी वापरून निधी धाडप – वापरपी एमएमआयडी आनी मोबायल क्रमांक वापरून लावार्थीक निधी धाडपाक शकता.
• आयएफएससी आनी खातें क्रमांक वापरून निधी धाडप – वापरपी आयएफएस कोड आनी खातें क्रमांक वापरून लावार्थीक निधी धाडपाक शकता.

आनीक सुचोवण्यां खातीर तुमी तुमच्या संबंदीत बँकेच्या संकेतथळाचेर वचपाक शकता.

एईपीएस (आधार सक्षम फारीकणी पद्दत)

एईपीएस म्हळ्यार कितें?

एईपीएस म्हळ्यार आधार सक्षम फारीकणी पद्दत. बँक गिरायकाक ताच्या/तिच्या संबंदीत आधार सक्षम बँक खातें पळोवंक ताची/तिची वळख म्हूण आधार वापरपाक ताका सक्षम करून मुळावो बँकींग वेव्हार करपाक दिवपी ही सेवा आसा. बँकींग कॉरसपॉन्डंटाच्या (बीसी) मजतीन पीओएस (सुक्ष्म एटीएम) हाचेर बँक ते बँक वेव्हार करपाक ते दिता. बँक वा बीसीच्या मजतीन वापरप्यान ताचे/तिचे खातें बँकेंत आधार क्रमांका कडेन जोडपाक जाय. वापरपी पीन वा पासवर्डा शिवाय खंयच्याय एईपीएस केंद्राचेर जाय तितले वेव्हार करपाक शकता.

एईपीएस सुरू करूंक म्हाका कितें जाय?

एईपीएस वेव्हार करपाक गिरायकाक जाय आशिल्ल्यो गजाली म्हळ्यार-

• आयआयएन (गिरायक जोडिल्लो आशिल्ली बँक सोदून काडप)
• आधार क्रमांक
• तांच्या नोंदणी वेळार घेतिल्ले बोटांचे ठशे

हांवे ताचो वापर कित्याक करपाक जाय?

एईपीएसा वरवीं तुमी सकयल दिल्ल्या प्रकारचे बँकींग वेव्हार करपाक शकता-

• शिल्लकाची चवकशी
• रोकड प्रत्याहरण़
• रोकड जमा
• आधार ते आधार निधी धाडप
• एईपीएसा वरवीं रेशन दुकानांनी सामान विकत घेवप

एईपीएस वेव्हारा खातीर मुखेल टप्पे सकयल दिल्यातः

हांवे ते कित्याक वापरूंक जाय?

• आधार क्रमांक आनी बोटांच्या ठशाचो वापर करून लाव घेवंक वापरपाक सोपें, सुरक्षीत फारीकणी मंच.
• व्यक्तीच्या जनसांख्यिकी आनी बायोमॅट्रीक/आयरीस म्हायतीचेर आदारीत आशिल्ल्यान कसलोय धोको वा गैर वास्तवीक कार्य जावपाची भिरांत ना.
• आधार प्रमाणिकरण वापरून केंद्रीय वा राज्य सरकार संस्थांच्यो नरेगा, सामाजीक सुरक्षा पेन्शन, विकलांग-जाण्ट्यांक पेन्शन आदी सारकिल्या सरकारी सेवां खाला वितरीत करून सुविधा.
• सुरक्षीत पद्दतींत वेगवेगळ्या बँकांनी आंतर कार्य करपाची सुविधा
• बँकेच्या शाखेच्या भायर आशिल्ल्या गिरायकांक अर्थीक सेवां दिवपाक बँको सक्षम कारण बीसीचे चडशें लावार्थी बँको नाशिल्ल्या वा बँको येवपाक लागिल्ल्या वाठारांनी आसता.
• सद्या वेव्हार शुल्क लायिल्लो ना.
• बँक खातें क्रमांक याद दवरपाची गरज ना.
• संगणक, एन्ड्रॉड फोन/टॅबलेट वापरून बायोमेट्रीक यंत्र आशिल्ले गिरायक घरा बसून वेव्हार करपाक शकता. बायोमॅट्रीक यंत्रां बसयल्ले कांय टॅबलेट उपलब्ध आसात आनी वेव्हार करपाक ताचो वापर करूंक शकता.

युपीआय (एकीकृत फारीकणी संवाद)

युपीआय म्हळ्यार कितें?

युपीआय म्हळ्यार एकीकृत फारीकणी संवाद. वापरप्याच्या स्मार्ट फोना वरवीं तत्काळ, इलॅक्टॉनीक फारीकणी करपा खातीरची ती पद्दत. तत्कालीन फारीकणी सेवेची (आयएमपीएस) ती सुधारीत आवृत्ती जाचो वापर बँक खात्यां अंतर्गत पयशें धाडपाक जातालो.

आयएमपीएसा वरी, युपीआयचेर दीस-रात निधी धाडपाची सेवा आसा.

• डॅबिट कार्ड जशे वेगळ्या कार्डा बदला फोन एक साधन कशें वापरून करता तशें ते वापरप्याची वळख प्रमाणीत करता.
• 24 वरां आनी 365 दीस ते काम करता.

तुमकां कित्याची गरज आसा?

• युपीआय एप्लिकेशन (एप) आशिल्लो स्मार्टफोन
• बँक खातें

ते कशें काम करता?

युपीआय वरवीं ऑनलायन वेव्हार करपाक सोप्यो 3 पावलांची प्रक्रिया

वैशिश्टां आनी लाव कितें?

• वापरप्याचे नांव, बँक खातें क्रमांक, आयएफएससी कोड, वा बँक शाखा दिवपाची गरज युपीआय ना करता.
• डॅबिट कार्डां सारकिल्या भौतीक साधनांचो वापर युपीआय ना करता.
• नॅट-बँकींग सारकिली भौ-पावलांची प्रक्रिया वापरपाची गरज ना, जी असुरक्षीत नियोजनाक लागून धोक्याची थारूंक शकता.
• सोपें एप्लिकेशन आनी कोणूय ताचो वापर करूंक शकता.
• तत्काळ आनी सुरक्षीत प्रमाणिकरण आनी खंयूय मेळोवंक शकता.
• पुराय रोकड नाशिल्ले डिजिटल समाज घडोवंक एक मार्ग.
• पयशें घाडपा खातीर मागणी करपाक वापर करूंक शकता, देखीक इनवॉयस.
• उपयुक्तताय बिलां आनी शाळेच्या शुल्काची ऑनलायन फारीकणी करपाक युपीआयचो वापर गिरायक करपाक शकता.

ई-वॉलेट

ई-वॉलेट म्हळ्यार कितें?

ई-वॉलेट म्हळ्यार इलॅक्ट्रॉनीक वॉलेट. ते एक प्रकारचे इलॅक्ट्रॉनीक कार्ड जाचो वापर संगणक वा स्मार्टफोना वरवीं ऑनलायन वेव्हार करपाक करतात. ई-वॉलेटाची उपयुक्तताय क्रेडिट वा डॅबिट कार्डां वरीच आसा. फारीकणी करपाक ई-वॉलेट व्यक्तीच्या बँक खात्या कडेन जोडिल्लो आसपाक जाय. ई-वॉलेटाचे मुखेल उद्दिश्ट म्हळ्यार पेपरविना पयशे वेव्हार सोपें करप.

ई-वॉलेटाची वैशिश्टां

ते कशें काम करता?

ई-वॉलेटाचे दोन घटक आसात, सॉफ्टवॅर आनी म्हायती.

सॉफ्टवॅर घटक वैयक्तीक म्हायती सांठोवन दवरता आनी डेटाक सुरक्षीतताय आनी गुपीत रूपान (एनक्रिपशन) दिता जाल्यार म्हायती घटक हो वापरप्यान दिल्ल्या तपशिलाचो डेटाबेज जातूंत ताचे नांव, पत्तो, फारीकणी पद्दत, फारीक केल्ली रक्कम, क्रेडिट वा डॅबिट कार्ड तपशील, आदीचो आसपाव आसा.

ई-वॉलेट हांव कसो वापरूंक शकता?

गिरायकां खातीर:

• तुमच्या यंत्राचेर एप डावनलोड करात.
• संबंदीत म्हायती घालून सायन अप करात. वापरप्याक पासवर्ड मेळटलो.
• डॅबिट वा क्रेडिट कार्ड वा नॅटबँकींगा वरवीं पयशें घालात.
• ऑनलायन खरेदी केल्या उपरांत, ई-वॉलेट आपोआप वापरप्याची म्हायती फारीकणी अर्जाचेर घालता.
• एकदां ऑनलायन फारीकणी केली की ही म्हायती डेटाबेजाचेर सांठोवन उरता आनी आपोआप अपडेट जाता ताका लागून वापरप्याक आनीक खंयच्याच संकेतथळाचेर ऑर्डर अर्ज भरपाची गरज ना.

वेपाऱ्या खातीर:

• वेपारी ताच्या वा तिच्या यंत्राचेर एप डावनलोड करता.
• संबंदीत म्हायती घालून सायन अप करात. वापरप्याक पासवर्ड मेळटलो.
• स्वताक वेपारी म्हूण आप घोशीत करप.
• फारीकणी घेवपाक सुरवात करप.

ई-वॉलेट वापरपाक सुरवात करूंक म्हाका कितें जाय पडटले?

• बँक खातें
• स्मार्ट फोन
• 2G/3G/4G जोडणीं
• फुकट वॉलेट एप

करपाकच जाय आशिल्ल्यो पद्दती

• दरेक वेव्हारा खातीर एसएमएसा वरवीं नियमीत म्हायती मेळोवपाक बँकेंत तुमचो मोबायल क्रमांक नोंद करात.
• तुमचो पीन कोणाकच दिव नाकात.
• विश्वासनीय वेपाऱ्यांकडेनच वेव्हार करात.
• एटीएमाचेर आसतना, तुमच पासवर्ड कोण पळयना हाची जतनाय घेयात.

स्त्रोतःसीेएससी इंडिया ।