राष्ट्रीय रूरबन अभियान (एनआरयुएम)

देशांतल्या ग्रामीण वाठारांनी चडशे भाग एकलीच वसाहत आसना पूण ती वसाहत समुहांचो भाग आसता, जी एकामेकांक तेंकून आसतात. हे समुह सामान्यपणान विकासाची क्षमता दाखयता, अर्थवेवस्था फुडें व्हरपी आसता आनी स्थानीक आनी सर्तक फायदे मेळयता. हे समुह एकदां विकसीत केले की ‘रूरबन’ म्हूण वर्गीकृत करपाक शकता. ताका लागून हे मतींत घेवन, भारत सरकारान श्यामा प्रसाद मुखर्जी रूरबन अभियान (एसपीएमआरएम) मुखार हाडला, अर्थीक, सामाजीक आनी भौतीक साधनसुविधांची तजवीज करून अशे ग्रामीण वाठार विकसीत करपाची ताची मोख आसा. अभियान (मिशन) 21 फेब्रुवारी 2016 दिसा चालीक लागिल्ले.

फुडल्या पांच वर्सांत 300 रूरबन समुहांची उदरगत करपाची मोख अभियानाची आसा. जाय आशिल्ल्यो सुविधा दिवन हे समुह घटमूट करतले, जाका लागून सरकाराच्या वेगवेगळ्या येवजण्यांचे एककेंद्राभिमुखता वरवीं संसाधनांचें वापर करपाचो प्रस्ताव आसा, जाच्या वयर ह्या समुहाच्या उदरगतीचेर भर दिवपाक ह्या मोहिमे खाला एक अतिदक्ष अंतर निधी (सीजीएफ) दितले.

ध्येय

न्याय आनी समावेशाचेर भर दिवन सामान्यपणान नगरी स्वरूपांत आशिल्ल्या सुविधांकडेन तडजोड करनासतना ग्रामीण समुदाय जिविताचे घटकत्व सांबाळ आनी संवर्धन करपी, जे वरवीं “रूरबन गांवांचो” समुह घडोवपी गांवांतल्या समुहाची उदरगत हो ध्येय राष्ट्रीय रूरबन अभियानाचो (एनआरयुएम) आसा.

उद्देश

थळाव्या अर्थीक उदरगतीक प्रोत्साहन दिवप, मुळाव्यो सेवा वाडोवप, आनी बरें तरेन नियोजन केल्ले रूरबन समुह घडोवपाचे उद्देश राष्ट्रीय रूरबन अभियानाचे (एनआरयुएम) आसा.

निष्पत्ती

ह्या अभियाना खाला विचारांत घेतिल्ल्यो व्हडल्यो निष्पत्ती सकयल दिल्ले प्रमाणः

• ग्रामीण-नगरी विभागणीचो अंतर उणो करप तो म्हळ्यार, अर्थीक, तंत्रीक तशेंच सुविधा आनी सेवा संदर्भांत.
• ग्रामीण वाठारांनी गरिबी आनी बेरोजगारी उणी करपाचेर भर दिवन थळाव्या अर्थीक उदरगतीक प्रोत्साहन दिवप.
• वाठारांत उदरगत पातळावप.
• ग्रामीण वाठारांनी गुंतवणूक आकर्शीत करप.

रूरबन समुह

'रूरबन समुह' हो भुगोलीक नदरेन लागी आशिल्ले गांवांचो समुह जाची सपाट आनी दर्यादेग वाठारांनी सुमार 25000 ते 50000 लोकसंख्या आनी रेंवट, दोंगराळ वा आदिवासी वाठारांनी 5000 ते 15000 लोकसंख्या आसा. जितले वेव्हारांत हाडपाक शकता तितले गांवांचो समुह ग्राम पंचायतींचो प्रशासकी एकाकेंद्राभिमुखता एकक मानता आनी प्रशासकी सोयी खातीर एकोडे गट वा तेहसीलांत आसतले. मान्यतायप्राप्त समुहाची वळेरी मेळोवपाक,हांगा क्लिक करात.

कार्यपद्दतीची निवड

एनआरयुएम खाला समुहांचे दोन गट आसतलेः बीगर आदिवासी आनी आदिवासी. ह्या दरेकी गटाक निवड प्रक्रिया वेगळी आसतली. रूरबन समुह निवडटना, त्या वाठारांत उपलब्ध आशिल्ल्या संसाधनांचो विकास केंद्र आशिल्लो जो गांवांत अर्थीक सुधारणां घडोवन हाडपाक सक्षम आसा असो व्हडलो गांव वा ग्राम पंचायत, राज्य सोदून काडपाक शकता. ही विकास केंद्रां गट मुख्यालयां गांवां वा जनगणना नगर आसपाक शकतात. सोदून काडिल्ले विकास केंद्राच्या लागी 5-10 किलोमीटराच्या अंतराचेर (वा वाठारांतल्या लोकसंख्या घनताय आनी भुगोलाक योग्य आशिल्लो अंतर) भुगोलीक नदरेन लागी आशिल्ले गांव वा ग्राम पंचायत सोदून काडून उपरांत समुह घडोवपाक शकतात.

बीगर आदिवासी

बीगर आदिवासी समुहाची निवड करपा खातीर, मंत्रालय दरेक राज्याक मुखेल उप जिल्ल्यांची वळेरी दितले, जाच्या भितर समुह सोदून काडपाक शकता. मंत्रालयान ह्या उप जिल्ल्यांची निवड सकयल दिल्ल्या चौकटींच्या आदाराचेर आसपाक जाय

• ग्रामीण लोकसंख्येंत दशकांतलो विकास
• बीगर फार्म कामगार बळ भागीदारींत दशकांतलो विकास
• अर्थीक समुह आसप
• पर्यटन आनी यात्रेचें म्हत्व आशिल्ल्यो सुवाती आसप
• येरादारी मार्गाची लागसारपण.

दरेक चौकटीक योग्य आसा तितलो भर दिता. ते उपरांत, ह्या उप जिल्ल्या भितर, जी मंत्रालयान सोदून काडल्यात, राज्य सरकारां समुहांची निवड करपाक शकता आनी ते करतना, सकयल दिल्ली कामगिरी चौकट आसपावीत करपाक शकतातः

• ग्रामीण लोकसंख्येंत दशकांतलो विकास
• जमनीच्या मोलांत वाड
• बीगर फार्म कामगार बळ भागीदारींत दशकांतलो विकास
• माध्यमीक विद्यालयांनी चलयांच्या भरतीची टक्केवारी
• प्रधानमंत्री जन धन येवजणे खाला बँक खातीं आशिल्ल्या घराब्यांची टक्केवारी
• स्वच्छ भारत मोहिमेंत कामगिरी (ग्रामीण)
• बऱ्या प्रशासना खातीर ग्राम पंचायतींचें फुडारपण

आनीक खंयचेय घटक जे राज्यांक संबंदीत दिसता ते आसपावीत करपाक शकता. पूण, पयल्या 4 चौकटींक 80 टक्के एकूण वजन आसतले आनी उरिल्ल्यो तीन चौकटी निवडपाचें मेकळेपण राज्यांक आसतले, 20 टक्के एकूण वजनाच्या आदाराचेर.

आदिवासी

आदिवासी समुहाची सोदून काडपा खातीर, मंत्रालय देशांतल्या 100 आदिवासी जिल्ल्यांत येवपी मुखेल उप जिल्ले निवडटले, ते अनुसूचीत जमात लोकसंख्येच्या आदाराचेर आसतले. ह्या उप जिल्ल्यांची निवड सकयल दिल्ल्या चौकटींच्या आदाराचेर आसपाक जाय

• आदिवासी लोकसंख्येंत दशकांतलो विकास
• सध्याचो आदिवासी साक्षरताय दर
• बीगर फार्म कामगार बळ भागीदारींत दशकांतलो विकास
• ग्रामीण लोकसंख्येंक दशकांतलो विकास आनी
• अर्थीक समुह आसप

उप जिल्ले निवडटना, दरेक चौकटीक योग्य आसा तितलो भर दिता. ते उपरांत, ह्या उप जिल्ल्या भितर, जी मंत्रालयान सोदून काडल्यात, राज्य सरकारां समुहांची निवड करतात आनी ते करतना, सकयल दिल्ली कामगिरी चौकट आसपावीत करपाक शकतातः

• आदिवासी लोकसंख्येंत दशकांतलो विकास
• सध्याचो आदिवासी साक्षरताय दर
• बीगर फार्म कामगार बळ भागीदारींत दशकांतलो विकास

वयर दिल्ल्या तीन चौकटी सयत, आनीक खंयचेय घटक जे राज्यांक संबंदीत दिसता ते आसपावीत करपाक शकता, पूण, वयल्या तीन चौकटींचे वजन 80 टक्क्यां परस कमी जावपाक जाय.

स्रोत : राष्ट्रीय रूरबन अभियान

संबंदीत स्रोत

1. राष्ट्रीय रूरबन अभियानाचेर परत परत विचारिल्ले प्रस्न
2. अंमलबजावणीचो आराखडो